Bevindingen. Reeds in de 13de eeuw was turf de belangrijkste brandstof in Holland. In bepaalde toepassingen werden hout en houtkolen geprefereerd vanwege de schonere verbranding en de intensere hitte van houtkolen. Steenkolen werden op beperkte schaal toegepast namelijk in smederijen en kalkbranderijen. De brandbaarheideigenschappen en energie- inhoud varieerden met de soort brandstof en het vochtgehalte. De calorische waarde voor luchtdroog hout en voor luchtdroge turf was ongeveer gelijk en circa de helft van die van houtkolen en van luchtdroge steenkolen. De stuwdichtheid was het gunstigst voor steenkolen en het ongunstigst voor houtkolen en takkenbossen. Stuwdichtheid was van belang voor de maatvoering en voor de kosten van transport en opslag. De middeleeuwer beoordeelde de kwaliteit op uiterlijke kenmerken. Uiteraard waren vroegere ervaringen van de koper met een bepaalde leverancier ook van belang. Bij twijfel kon men een monster uitproberen. Het maatstelsel in de late middeleeuwen was met name voor turf complex doordat er weinig uniformiteit was in maten in het veen en op de markt, en er een verscheidenheid aan maataanduidingen door de tijd heen werd gebruikt. De maten die bij de turfwinning werden gebruikt, verschilden van die op de markt in de stad. Bovendien had elke stad haar eigen maatstelsel. Maatstelsels konden ook nog in de tijd veranderen. In steden werden telmaten, mandenmaten, tonnenmaten en scheepsmaten gehanteerd, en soms twee of drie tegelijkertijd. Door het slagturven dat aan het begin van de 16de eeuw opkwam, waren 45 Sneller, Geschiedenis van de steenkolenhandel, 64; Sieferle, The subterranean forest, 89. turfjes niet meer eenvormig en werd overgegaan van een telmaat op een volumemaat. Stedelijke besturen waren niet in staat om gezamenlijk tot een uniforme maatvoering voor turf te komen. Pas met de invoering van de imposten (gewestelijke belastingheffing) op turf in 1559, waarbij een standaard turfton (waarschijnlijk 227 liter) gebruikt werd, kwam onder invloed van de internationale handel een zekere standaardisatie op gang. Op basis van de weinige overgeleverde enigszins exacte gegevens lukt het niet om de verschillende maatsystemen in het veen en op de markt met volledige zekerheid te integreren. Het meest plausibele systeem van turfmaten zal hier verder gebruikt worden. De sterke toename van de energiebehoefte in Holland in de 14de, 15de en 16de eeuw door de grote bevolkingsaanwas, de snelle urbanisatie, de sterke ontwikkeling van de industr...
Bevindingen. In de volle middeleeuwen waren alle gebieden in West-Europa voor hun energie aangewezen op brandhout. Hout als brandstof was concurrerend met hout als timmer- en constructiehout. Houtarme landen moesten het eerst op zoek gaan naar alternatieve houtimporten en/of naar andere brandstoffen. Hout voor de kuststreken werd onder andere uit het Maasgebied aangevoerd, maar dit gold voornamelijk timmer- en constructiehout. Vlaanderen en Zeeland gingen het eerst over op een alternatieve brandstof, turf, die in de eigen regio werd gedolven. Reeds in de 12de en 13de eeuw waren deze gebieden voor hun energiebehoefte grotendeels afhankelijk van turf. Engeland en de omgeving van Luik produceerden vanaf de 13de eeuw steenkool, die toen echter nog nauwelijks economisch voordelig was maar in specifieke toepassingen werd geprefereerd. De demografische overgang als gevolg van de pestepidemieën van de eerste helft van de 14de eeuw verminderden de druk op energie en op cultuurland, waardoor de behoefte aan steenkool in de volgende eeuwen nauwelijks groeide. In de 14de eeuw raakten de venen in Vlaanderen en in Zeeland vrijwel geheel uitgeput; aan het einde van de 15de eeuw werd in Vlaanderen de turfproductie zelfs verboden. Deze gebieden werden grootimporteur van turf uit Brabant en toen de turfproductie daar terugliep, ook uit Holland. De houtprijzen stegen evenals de turfprijzen in de 16de eeuw sterk op de Vlaamse en Brabantse markten door de afname in productie van de nabijgelegen venen en de hogere transportkosten van turf uit Holland. Hout was de voornaamste energiebron in Engeland. In de loop van de 16de eeuw waren er grote houttekorten in Londen onder invloed van de groeiende economie. Op regionale schaal waren er geen tekorten aan hout maar de hoge transportkosten van brandhout maakten steenkolen uit Newcastle en Wales concurrerend. In het laatste kwart van de 16de eeuw maakte men in Londen door de hoge houtprijzen en mogelijk gestimuleerd door betere stookvoorzieningen massaal de overstap naar steenkolen. Ongeveer tezelfdertijd nam het kolengebruik in Vlaanderen en Brabant waarschijnlijk ook toe, maar die import bleef ten opzichte van energie uit turf nog relatief bescheiden. Dordrecht was de stapelplaats voor steenkolen uit Luik en het Roergebied. Het kolengebruik in Duitsland bleef tot in de 18de eeuw laag. Dit land beschikte over grote bosarealen en was relatief minder geürbaniseerd en dunner bevolkt. Daar voldeed het verzorgingsmodel van Von Thünen voor energiedrage...
Bevindingen. De stedelijke ontwikkeling in Holland voltrok zich later dan in de omringende landen en dat gold ook voor de daarmee gepaard gaande commerciële ontwikkeling. Dat had te maken met de specifieke bodemgesteldheid van het centrale deel van Holland, het veengebied. De ontginning van de venen werd pas vanaf de 10de tot de 13de eeuw ter hand genomen. Die ontginning door geïmmigreerde vrije boeren bepaalde zeker ten dele de politiek-culturele traditie in dit gebied. De steden vormden zich vanaf de 13de en 14de eeuw uit versterkingen en vestigingen langs de rivieren. De snelle urbanisatie in de 14de en 15de eeuw die zou leiden tot een ongekend hoge verstedelijkingsgraad van 45% is niet simpel te verklaren. De stedelingen brachten een vroeg-industriële en commerciële ontwikkeling op gang. De steden ontwikkelden zich niet eenparig maar vertoonden specifieke activiteiten afhankelijk van plaats, voorzieningen en eigen oriëntatie. Zij namen de grote stroom van emplooizoekende plattelanders op, maar zorgden ook voor een ontvolking van dat platteland en voor een heroriëntatie van de rurale ontwikkeling. Het waren niet alleen ‘push’-factoren maar evenzeer ‘pull’-factoren. Het platteland werd eveneens industrieel georiënteerd door de gunstiger lonen en belastingen en meer commercieel georiënteerd door industriële gewassen en de overschakeling op veeteelt. Holland kende geen feodale historie en geen oude steden. Het machtscentrum was in handen van de graaf. De ontginning versterkte zijn positie. Tussen de steden bestond noch een politieke noch een economisch-commerciële hiërarchie, met uitzondering van Dordrecht dat door oude privileges was begunstigd. Ondanks de groei van de steden en de uitbreiding van hun invloed op het omringende platteland was het platteland niet onderworpen aan de steden. Het rond de stad gelegen gebied was tot op zekere hoogte het directe verzorgingsgebied voor de agrarische producten van de stad. De verzorgingsgebieden overlapten elkaar en gaven het platteland een zekere vrijheid om met hun producten te gaan naar welke plaats men wilde. Voor turf was in de 16de eeuw geen specifiek verzorgingsgebied van een stad meer aanwijsbaar. De autonomie van het platteland was overigens ook politiek georiënteerd. Het beste model voor de stedelijke economie in de late middeleeuwen is een netwerkmodel waarbij elke stad een knooppunt vormde in dat netwerk. Elk knooppunt was min of meer gelijkwaardig. Het netwerk was ontstaan door een proces van organische groei. In ...
Bevindingen. De belangrijke instituties in de late middeleeuwen die het functioneren van markten mogelijk maakten, waren: het neergelegde recht in de vorm van keuren, de rechtspraak inclusief het recht van beroep, de handhaving van de rechtsverhoudingen ten aanzien van eigendommen, contracten, geld en waardepapieren, het marktrecht en de marktbepalingen, het meten van kwantiteit en kwaliteit, het transport en de overslag van goederen, de toegang tot de markt voor kopers, verkopers en handelaren, de bemiddeling tussen kopers en verkopers, en de accijnzen. De verordeningen op het gebied van markt, handel, kopers, verkopers en handelaren waren niet bijzonder helder. De stadsbestuurders hadden moeite om de commerciële ontwikkelingen bij te benen. De handel breidde uit en steeds meer mensen zagen daar brood in. De stadsbestuurders, die mentaal nog gevangen zaten in het middeleeuwse denken waarin het platteland de levensmiddelen verschaft voor de stad en de stad allerlei behoeften van het platteland fourneert, konden daar niet goed mee overweg. Zij probeerden de tussenhandel uit te bannen, die in hun ogen alleen prijsopdrijvend werkte. De stadsbestuurders geloofden blijkbaar in een hiërarchisch centrale-plaatsmodel met vaste verzorgingsgebieden rond de steden. In een vrij dichtbevolkte samenleving met goede vaarverbindingen tussen steden en dorpen was dat niet mogelijk. Uit de keuren en gerechtuitspraken kan worden opgemaakt dat de markt vrij was voor verkopers en kooplui van het platteland en in toenemende mate ook van andere steden en dat de prijs slechts bij uitzondering was gereguleerd en dan uitsluitend voor graan. Er is geen reden te geven waarom dat voor brandstoffen niet zo zou zijn geweest. De instituties van rechtspraak, munten en betaalmiddelen, contracten, accijnzen, markt en marktinfrastructuur functioneerden evenwel met tekortkomingen. Die laatste werden vaak veroorzaakt door de nog gebrekkige (weinig juridisch onderbouwde) regelgeving en de vele vrijstellingen. Overtredingen, fraudes, ontduikingen, etc. werden gerechtelijk opgespoord; wat zowel een bewijs is voor de werking van de instituties als voor hun tekortkomingen. 251 North, Institutions, institutional change, 30-31.
Bevindingen. Deze onderzoeken hebben geresulteerd in verschillende bevindingen over het strate- giegebruik en de prestaties van leerlingen en de methoden die kunnen xxxxxx xx- bruikt om dit te onderzoeken. Strategiegebruik en prestaties Ongeveer een derde xxxx van de leerlingen bleek voornamelijk opgaven te beantwo- orden zonder daarbij berekeningen te noteren, terwijl een vijfde xxxx vooral cijfer- algoritmes gebruikte (hoofdstuk 2). Om tegemoet te komen aan de opmerkingen van Xxx xxx Xxxxxx-Xxxxxxxxx, Robitzsch, Treffers en K¨xxxxx (2009) werd in de overige ’realistische’ oplossingen verder onderscheid gemaakt tussen kolomsgewijze algoritmes en meer informele, non-algoritmische schriftelijke strategie¨en. Net als in eerder onderzoek (Xxxxxxxxxxx, 2013; Xxxxxxxxxxx et al., 2009, 2010; Xxx Xxxxxx, 2005) bleken leerlingen een veel grotere kans te hebben op een goed antwoord xxx- xxxx zij wel xxx wanneer zij niet een berekening noteerden (hoofdstuk 3, 4 en 5). Binnen de schriftelijke strategie¨en bleken de cijferende en kolomsgewijze algoritmes vergelijkbaar in hun accuratesse, terwijl non-algoritmische strategie¨en wat minder accuraat leken (hoofdstuk 3). De dagelijkse onderwijspraktijken van leerkrachten bleken vooral samen xx xxxxxx met de keuzes die leerlingen maken tussen schriftelijke strategie¨en, en minder met de keuzes tussen schriftelijke en hoofdrekenstrategie¨en (hoofdstuk 2, 4 en 5). Daarmee lijkt het indirecte effect van die praktijken op prestaties via strategiege- bruik beperkt. Wel bleken speciale interventies gericht op strategie¨en de prestaties en strategiekeuzes van zwakkere rekenaars positief xx xxxxxx be¨ınvloeden, zowel op xx xxxxx termijn (als leerlingen werden ge¨ınstrueerd hun berekeningen op te schri- jven; hoofdstuk 4) als op de wat langere termijn (als leerlingen over een langere periode werden getraind met het doel hun spontane strategiekeuzes en prestaties te veranderen; hoofdstuk 5). Er werd ook een direct, positief effect van de hoeveelheid klassikale instructie op prestaties gevonden (hoofdstuk 3). Kenmerken van leerlingen bleken xxxxx samen xx xxxxxx met het kiezen voor hoofdrekenen: dit werd vaker gedaan door jongens (vooral in plaats van het ge- bruiken van algoritmes) en door zwakkere rekenaars (hoofdstuk 2, 5 en 6). Hoof- drekenen bood een groter snelheidsvoordeel ten opzichte van schriftelijke strategie¨en voor xxxxxxx xxx voor meisjes en was extra inaccuraat voor zwakkere rekenaars (hoofdstuk 4). Deze zwakkere rekenaars bleken op...
Bevindingen. 6.1 Verbeterpunten in het licht van het EVRM: is het nieuwe Wetboek van Strafvordering een stap in xx xxxxx richting? De huidige omgang met termijnschendingen in Nederlandse strafzaken is op onderdelen voor verbetering vatbaar in het licht van de jurisprudentie van het EHRM. Dat geldt ten eerste voor wat betreft de mogelijkheden om een lopende vervolging te versnellen. Het huidige Wetboek van Strafvordering bevat met de artikelen 29f en 180 weliswaar bepalin- gen waarmee xx xxxxxxx(-xxxxxxxxxxx) – door het stellen van termijnen en het vervolgens eventueel geëindigd (laten) verklaren van de zaak – ‘waakt’ tegen onnodige vertraging van de vervolging. Die bepalingen bieden echter niet in alle gevallen voldoende ruimte om (dreigende) schendingen van het recht op berechting binnen een redelijke termijn te beper- xxx of voorkomen. Zo heeft de Xxxx Xxxx naar aanleiding van een vordering tot cassatie in het belang der wet beslist dat de in artikel 29f Sv – het toenmalige artikel 36 Sv – geregelde verklaring dat de zaak is geëindigd niet xxx xxxxxx gegeven op de enkele grond dat het recht op berechting binnen een redelijke termijn is geschonden.122 Tevens is het geven van een dergelijke verklaring volgens de cassatierechter beperkt tot gevallen waarin het on- derzoek ter terechtzitting nog niet is aangevangen.123 Daarmee zijn de artikelen 29f en 180 Sv niet zo uitgelegd dat ze aan de strafrechter zo veel mogelijk ruimte bieden om actief te voorkomen dat de vervolging onredelijk lang duurt. Xxxxx op de sterke voorkeur die het EHRM heeft uitgesproken voor een nationale rechts- middelenregeling die (ook) de mogelijkheid biedt om een lopende procedure te versnellen teneinde (dreigende) termijnschendingen te beperken of voorkomen valt derhalve te be- twijfelen of de door het huidige wetboek geboden mogelijkheden voor het Straatsburgse Hof voldoende effectief zijn.124 Hoewel de minister kennelijk veel verwacht van de met het nieuwe Wetboek van Strafvordering te maken ‘beweging naar voren’ en de daarmee
