Het ministerie van Defensie en opdrachtnemer Komfort bouwden de nieuwe Kromhout Kazerne in Utrecht volgens een contract waarin ze 25 jaar vooruitkijken. En wie ver vooruitkijkt, maakt andere keuzes. Zonwerend glas vraagt minder onderhoud dan...
Kromhout Kazerne in Utrecht gebouwd met vooruitziende blik
Liever glas
dan baksteen
Het ministerie van Defensie en opdrachtnemer Komfort bouwden de nieuwe Kromhout Kazerne in Utrecht volgens een contract waarin ze 25 jaar vooruitkijken. En wie ver vooruitkijkt, maakt andere keuzes. Zonwerend glas vraagt minder onderhoud dan buitenzonwering. Doorlopende glasvlakken zijn eenvoudiger te reinigen dan onderbroken stroken. En op de lange termijn vraagt glas in kliklijsten minder onderhoud dan gekitte beglazing.
Meer glastoepassingen
In de gebouwen op het Kromhoutterrein zijn meer glastoe- passingen verwerkt, dan hier besproken kunnen worden. Zo heeft de gevel van het sportgebouw boven de opgang naar de entree forse ramen met een grote hoogte en afge- schuinde onder- en bovenzijden. Binnen heeft dit gebouw een metershoge enkelglas scheidingswand, zeer slank en bijna in volglas uitgevoerd. Slechts enkele glasvinnen en een handvol metalen klemplaten houdt deze wand samen. Op de verdieping is een horecaruimte en de gasten kun- nen van daaruit via een brede glaswand de sporters in de zaal bekijken. Brandwerende beglazing is toegepast op
de gebruikelijke plekken en daarnaast om brandoverslag te voorkomen in de binnenhoeken van gebouwen met een patio of een U-vorm. Sommige gebouwen zijn verticaal gecompartimenteerd en daar hebben de vides een af- scherming met brandwerende beglazing gekregen.
Foto’s:
Xxxxxx Xxxxxxx
8 GLAS IN BEELD
Het terrein van de Kromhout Kazerne in Utrecht is 19 hectare groot en helemaal opnieuw ingericht met negen kantoorge- bouwen, een centraal park, legeringsgebouwen, een sportge- bouw, een vergadercentrum en een centraal logistiek gebouw. In totaal meet het project 78.000 vierkante meter kantoorop- pervlak en 34.000 vierkante meter voor de andere functies.
De Kromhout Kazerne is gerealiseerd in Publiek Private Sa- menwerking (PPS) tussen de opdrachtgever, het ministerie van Defensie, en de opdrachtnemer Komfort, waarvan Ballast Nedam, Strukton en Xxxx Xxxxx Investments de aandeelhou- ders zijn. Bij de aanbesteding is uiteraard gekeken naar de kosten, maar ook naar de betrouwbaarheid en nalevergaran- ties van de betrokken partijen. Want de PPS-overeenkomst
XX. XXX XXXXXXXXXX
Glaspanelen met een ondoorzichtige zeefdruk onttrekken de draagconstructie aan het zicht. De smalle te openen ramen hebben een doorzichtige zeefdruk.
opgebouwd, met een betonconstructie en opvallende luifels op iedere verdieping. Toch is het totaalbeeld levendig ge- bleven. Met dakterrassen zijn verschillende gebouwvormen gecreëerd. De architect heeft gespeeld met de luifels die
af en toe verticaal om een vide heenlopen. De beglazing is ook ingezet om ieder gebouw een eigen identiteit te geven. Brede ramen, smalle te openen ramen en ondoorzichtige glasstroken wisselen zich schijnbaar onregelmatig af.
omvat Design, Build, Finance, Maintain and Operate (DBFMO) en dit houdt in dat Komfort niet alleen verantwoordelijk is voor het ontwerp, de bouw en de financiering, maar ook voor het onderhoud, beheer en de facilitaire dienstverlening. En dat voor de komende 25 jaar. Een soortgelijke werkwijze gold ook al voor de renovatie van het ministerie van Financiën, winnaar van de Glas Award 2010. Door ver vooruit te kijken en alle diensten bij dezelfde partij onder te brengen, verwacht men 15 procent op de levensduurkosten te besparen.
Zeefdruk geeft identiteit
De negen kantoorgebouwen staan netjes uitgelijnd: ‘in het gelid’, zou een militair zeggen. Ze zijn op dezelfde manier
Dit gevarieerde beeld is compleet gemaakt met een zeef- druk op het glas, waarbij vier verschillende kleurenschema’s gebruikt zijn. Zo hebben de glasplaten die voor de betonnen pi-vormige gevelelementen langslopen een ondoorzichtige zeefdruk gekregen. De zeefdruk op de smalle te openen doorzichtramen is transparanter. Het zeefdrukpatroon is af- geleid van een Noord-Hollandse verkaveling, met sloten en smalle weilanden, zoals op een Google-Earth beeld. Ieder gebouw heeft een eigen kleurstelling. De een wat blauwer, de ander wat groener, bruiner of roder. Wie naar binnen loopt, merkt dat de kleuren van de zeefdruk in het interieur terugkomen. Bijvoorbeeld in de tinten van de natuurstenen
vloeren en wanden en de kleuren van de zitjes. >>
XXX.XXXXXXXXXXX.XX 9
Glas
Buitenbeglazing: Interpane Ipasol neutral 61/30 Brandwerende beglazing: Vetrotech Saint-Gobain Con- traflam Lite 30, Contraflam Lite 60 en Contraflam Lite 60 met P2A
Beglazing: Interpane, Lauenförde Glas met zeefdruk: Flachglas, Wesel Binnenwanden: Interwand, Eibergen Brandwerende puien: MHB, Herveld
Glazen deuren en ramen: Metaglas, Tiel
Glazen wanden en deuren gebouwen V06 t/m V09:
Gebrs. M. en X. Xxxxxx Xxxx, Hoogvliet
Glazen plantenbakken: Glass Inside, Wateringen
10 GLAS IN BEELD
De verdieping heeft via een brandwerende pui en raam contact met de vide.
Officiersverblijven hebben gebogen isolatieglasramen op de hoeken. In de gordijnen is witte poolcamouflagestof verwerkt.
punten te verdienen voor aanbiedingen die tot 20 procent onder de richtprijs uitkwamen.’
Dat er 25 jaar vooruit gekeken werd, heeft ook daadwerkelijk tot andere keuzes geleid. Voor de logistiek is één centraal ge- bouw bij de hoofdingang, waar alle vrachtwagens bij een loa- ding dock uitgeladen worden. De vrachtwagens hoeven het terrein niet op, en de lading is eenvoudiger te scannen. De spullen worden aangeleverd op het moment dat ze nodig zijn, zodat er niet in ieder gebouw opslagruimte opgeofferd hoeft te worden. Er is zelfs een apart netwerk van bevoorradings- wegen voor de elektrowagens achter de gebouwen langs. De vloeren in de kantoorgebouwen zijn van natuursteen en beton in plaats van linoleum. De natuursteen en beton verdienen zichzelf terug doordat ze langer meegaan en gemakkelijk zijn schoon te houden.
Goede gevel
Ook in de gevel is terug te zien dat de architect veel aandacht
< Verbindings brug tussen kantoorgebou wen.
Ver vooruit denken.
Opdrachtnemer Komfort staat de komende 25 jaar garant voor het onderhoud van de gebouwen en, van de catering tot het reinigen van de gevel, voor al het facilitair management daaromheen. Logisch dus, dat de aannemer samen met bijvoorbeeld de logistiek dienstverlener ISS en gevelbouwer Scheldebouw het hele ontwerp zo onderhoudsvriendelijk mogelijk wilden maken. Door op die levensduurkosten te be- sparen, kon goedkoper aangeboden worden. Projectarchitect Do Xxxxx Xxxxxxxxx van architectenbureau Xxxxx en Xxx Xxxxxxxx vertelt daarover: ‘Bij de aanbesteding waren extra
had voor minimale levensduurkosten. Al tijdens het ontwer- pen werden dienstverlener ISS en gevelbouwer Scheldebouw gevraagd om mee te denken. De glazenwassers maken een doorlopende glasgevel veel sneller en gemakkelijker schoon dan een gevel met ramen die steeds door baksteen penanten onderbroken worden. Daarom kwamen er glasplaten met een ondoorzichtige zeefdruk voor de betonnen draagconstructie langs. In het gevelontwerp is een RVS draad opgenomen waar de glazenwassers zich aan kunnen aanlijnen. Zo zijn de luifels als glazenwasserbalkon te gebruiken. Een andere uitgespro- ken keuze is die voor zonwerende beglazing. Een gemotori- seerde buitenzonwering paste men liever niet toe omdat het
Het sportgebouw heeft een strook forse ramen die naar de entree leidt.
als te onderhoudsgevoelig werd gezien. De zonwerende be- glazing en de luifels weren voldoende zon. Aan de binnenzijde van de gevel is wel bedienbare lichtwering opgenomen.
De gevel is opgebouwd als aluminium elementengevel en het glas is vastgezet met kliklijsten. Ook dat is een bewuste keuze: het idee is dat deze gevel op termijn minder onder- houd vraagt dan een gevel met gekit glas. Overigens heb- ben sommige gebouwen op het terrein wel een gevel met kitnaden gekregen. Bijvoorbeeld de officiersverblijven en het entreegebouw hebben vlakke gevels met verticale kitnaden tussen de ruiten. De controles tijdens de bouw en de aard van discussies was anders, merkte architect Xxxxxxxxx: ‘Over
zaken die normaal gesproken meer aandacht vragen of dis- >>
XXX.XXXXXXXXXXX.XX 11
cussies opleveren, hoefden we ons helemaal geen zorgen te maken. Alles was netjes afgedicht en goed schoon te houden.’ Voor Scheldebouw zat het verschil niet zozeer in de gebruikte materialen voor de gevel. Xxxxxx Xxxxxxxxx, projectmanager: ‘Wij gebruiken toch altijd al kwalitatief hoogwaardige produc- ten voor onze gevels. De aandacht voor de levensduurkosten, merkten we vooral aan de intensievere controle door op- drachtgever Komfort tijdens de montage. Er zijn bijvoorbeeld warmtebeelden gemaakt van kritische punten om eventuele koudebruggen op te sporen.’
Binnenwanden
De schijnbaar onregelmatig geplaatste te openen ramen in de buitengevel zijn een gevolg van de stramienmaten. De stramienmaat van de gevelconstructie is 3,60 meter; maar de kantoorruimtes hebben een stramien van 2,70 meter. In prin- cipe heeft ieder kantoor een te openen raam en dat creëert
het afwisselende beeld. Xxxxx en Xxx Xxxxxxxx ontwierp ook de binnenindeling en inrichting. In eerste instantie was de op- dracht om cellenkantoren te realiseren. De architect bedacht samen met Interwand een flexibel wandsysteem. De basis- wand is een geluidsisolerende glaswand met een spouw.
Omdat de defensieorganisatie gewend is aan veel kasten op de kantoren, verwerkte Interwand een nis in de gangwanden. Die geeft ruimte voor een kast en de ondoorzichtige ge- kleurde gangwand ter plekke onttrekt hem aan het zicht. De met een zeefdruk gekleurde glaspanelen zijn afgestemd op het kleurenschema van het gebouw.
Gaandeweg het ontwerp, kreeg Defensie een voorkeur om het ‘nieuwe werken’ toe te passen. Met het ontwikkelde flexi- bele wandsysteem bleek dit vrij eenvoudig te realiseren. In de kantoorgebouwen zijn nu afwisselend cellenkantoren, grotere
open werkruimtes en half open kantoren te vinden. Op de kan- toorverdiepingen zijn zitjes met lage glazen scheidingswanden gerealiseerd. In de scheidingwanden zijn vitrinekasten ver- werkt. Andere centrale ontmoetingsplekken zijn de vides. Deze zijn verlevendigd met forse plantenbakken van geëmailleerd glas. Glass Inside uit Wateringen leverde ze; een vervolg op de levering van glazen plantenbakken voor het gerenoveerde mi- nisterie van Financiën enkele jaren geleden; overigens ook een door Xxxxx en Xxx Xxxxxxxx ontworpen gebouw.
een vrijstaand gebouw met vijf verblijven. Hier wordt duidelijk dat aandacht voor levensduurkosten niet persé betekent dat er ‘niets meer kan’. De vijf verblijfsunits zijn verdeeld over drie paviljoens, die door het doorlopende dak tot een architecto- nisch geheel gemaakt worden. In het dak is meteen ook de installatietechniek verwerkt. Hier geen kliklijsten, want om een geheel vlakke gevel te creëren is de beglazing gekit. De hoe- ken van de paviljoens zijn afgerond met forse gebogen ramen die van vloer tot plafond lopen. De gebogen isolatieglasruiten komen uit Noorwegen en het transport vroeg derhalve de nodige aandacht.
Bouwpartijen
Opdrachtgever: Ministerie van Defensie, Den Haag Opdrachtnemer: Komfort, Utrecht
Architect: Xxxxx en Xxx Xxxxxxxx Architecten, Amsterdam Bouwkundig aannemers: Ballast Nedam en Strukton Gevelbouwer: Scheldebouw/Permasteelisa, Heerlen Gevel ontvangstgebouw: Oskomera, Deurne
Verschillende kunstobjecten op het Kromhoutterrein verwijzen naar de militaire organisatie, zo ook de gordijnen van de of- ficiersverblijven. De verblijven hebben een bijna volledig glazen gevel. De gordijnen bieden daarom de nodige privacy; of ca- mouflage om een militaire term te gebruiken. De camouflage is letterlijk genomen, want in de gordijnen verwerkte ontwerpster Xxxxx Xxxxxxx een wit camouflagenet voor de poolgebieden. <
Het nieuwe werken vraagt om ontmoe tingsruimten als deze vide, met glazen plan tenbak, glazen vitrinekast en scheidingswand en brandwe rende ramen op de verdieping.
Camouflagegevel
Voor hoge officieren staat aan de achterkant van het terrein
XXX.XXXXXXXXXXX.XX 12